Βουργαρέλι · Οδοιπορικό στην “Άπειρη Γη”

Ήπειρος, η «Άπειρη Γη» κατά τους αρχαίους Έλληνες.
Σε κάθε πόλη και χωριό της Ηπείρου πέρα από την αέναη φυσική ομορφιά βρίσκεις ένα απομεινάρι ιστορίας. Εμείς θα ταξιδέψουμε μέχρι το Βουργαρέλι για να κάνουμε έναν όμορφο πολιτιστικό περίπατο…

Φτάνεις, λοιπόν, στην Άρτα και από εκεί, είτε με αμάξι είτε με το ΚΤΕΛ, χρειάζεσαι μία ώρα για να φτάσεις στο Βουργαρέλι. Η διαδρομή μαγευτική. Μια παλέτα από πράσινο ξεδιπλώνεται στο δρόμο, ενώ οι κουτσουπιές που φυτρώνουν εδώ κι εκεί ομορφαίνουν με τα μωβ άνθη τους ακόμη περισσότερο το τοπίο. Αν πας το χειμώνα το περιβάλλον αλλάζει και η φύση ντύνεται στα λευκά. Θα περάσεις από την τεχνητή λίμνη Πουρναρίου και κάποια στιγμή θα δεις να υψώνονται μπροστά σου τα επιβλητικά Τζουμέρκα – ή αλλιώς τα Αθαμανικά όρη, που πήραν το όνομά τους από το αρχαίο φύλο των Αθαμάνων με βασιλιά τους τον Αθάμαντα – κάπου εκεί εμφανίζεται και το κεφαλοχώρι των Κεντρικών Τζουμέρκων, το Βουργαρέλι.

Στα 800μ. υψόμετρο το Βουργαρέλι είναι ένα από τα πιο ωραία μέρη των Τζουμέρκων. Το χωριό αγκαλιάζεται, όπως λένε οι ντόπιοι, από δύο ράχες με έλατα, ενώ τα πετρόχτιστα σπίτια εναρμονίζονται με το φυσικό τοπίο. Ο ήχος του νερού που αναβλύζει σε κάθε γωνιά, από τις πηγές, τις βρύσες και τα ρέματα, είναι η φυσική μουσική που στολίζει αυτό τον τόπο.

Λέγεται μάλιστα ότι ίσως το όνομα του χωριού προέκυψε από τον ήχο του νερού (βουρ-βουρ). Άλλη εκδοχή για την ονομασία του είναι ότι προέρχεται από το επώνυμο Βουργαρέλης, ο οποίος ήταν ένας ξυλοτόμος που κατοικούσε παλιά στην περιοχή. Εκτός, όμως, από ένα όμορφο και γραφικό χωριό, το Βουργαρέλι είναι ένας τόπος ιστορικής σημασίας.

Ξεκινώντας από την Αρχαία Ελλάδα, στη θέση του Βουργαρελίου ήταν η πόλη Θεοδωρία που έκτισαν οι Αθάμανες προς τιμήν του βασιλιά τους Θεοδώρου. Ακόμη, ο λόφος της Τσιούκας (νότια του Βουργαρελίου) αποτελούσε ένα σημείο στρατηγικής σημασίας, καθώς βρίσκεται ανάμεσα στο δρόμο Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας και Αρχαίας Δωδώνης (σημερινά Ιωάννινα), καθώς και Βορειοδυτικής Θεσσαλίας και Αρχαίας Αμβρακίας (σημερινή Άρτα). Έτσι, ανασκαφές που έχουν γίνει εκεί έχουν φέρει στο φως διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την πιθανή ύπαρξη μίας ακρόπολης και, συνεπώς, μίας σημαντικής πόλης στο εν λόγω σημείο.

Η Βυζαντινή περίοδος σημάδεψε ιδιαίτερα αυτά τα μέρη και κληροδότησε πολλά μνημεία μετά τη δημιουργία του Δεσποτάτου της Ηπείρου  το 1204 με πρωτεύουσα την Άρτα. Ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία βρίσκεται στο δρόμο προς το Βουργαρέλι και είναι η λεγόμενη «Κόκκινη Εκκλησιά», αφιερωμένη στο Γενέθλιον της Θεοτόκου.  Κτισμένη πριν το 1281 που έγινε η αγιογράφηση του Ναού, πήρε το όνομά της από τους χαρακτηριστικούς κόκκινους πλίνθους, ενώ άλλες ονομασίες της είναι: «Παναγία Βελλάς», καθώς είχε γίνει μετόχι της μονής Βελλάς Ιωαννίνων, και «Βασιλομονάστηρο», διότι ήταν βασιλικό μοναστήρι επί του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Το Βουργαρέλι έχει πολλές εκκλησίες, αλλά όταν πας δεν πρέπει να παραλείψεις μία βόλτα στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου κτισμένο περί το 1690. Είναι ένα μοναστηριακό συγκρότημα – αποτελείται από το καθολικό, την κρεββάτα, τον ξενώνα, το κουτσέκι, το καμπαναριό και τη μάνδρα – ενώ στην πίσω πλευρά θα βρεις μία «φυσική αυλή» με μία μεγάλη βρύση, ό,τι πιο ευχάριστο για ένα διάλειμμα. Πέραν της ενδιαφέρουσας αρχιτεκτονικής του Ναού και των τοιχογραφιών του, ζωγραφισμένων από Καλαρρυτινούς ζωγράφους το 1714, το συγκεκριμένο μοναστήρι αποτελεί σημαντικό ιστορικό μνημείο. Υπήρξε το σημείο σύναξης για την προετοιμασία της εξέγερσης κατά των Οθομανών το 1820 για την περιοχή της Ηπείρου, όπου, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, συγκεντρώθηκαν οι κλέφτες της περιοχής και ο Μάρκος Μπότσαρης – του οποίου το σπίτι βρίσκεται στο χωριό. Μία δεύτερη συνάντηση για την έναρξη της επανάστασης πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 1821, ενώ η πρώτη μάχη δώθηκε στις 30 Μαΐου, όταν ο Κουτελίδας και ο Καραϊσκάκης με 30 Τζουμερκιώτες χτύπησαν τους Τούρκους στο Κομπότι. Στις 23 Σεπτεμβρίου 1823 στο Βουργαρέλι νικήθηκε ο Ομέρ Βρυώνης και έτσι διασώθηκε η επανάσταση στη Δυτική Ρούμελη. Η απελευθέρωση της περιοχής ήρθε το 1881 μαζί με την Άρτα και την Ήπειρο.

“Ενταύθα συνήλθον τον Ιούλιον του 1821 οι οπλαρχηγοί και εκηρύξαν την επανάστασιν εις την περιοχήν Άρτης”

Μαρμάρινη επιγραφή έξω από το Ναό του Αγίου Γεωργίου

Όμως, όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στο Βουργαρέλι θα έρχονταν και άλλες δύσκολες μέρες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το χωριό βομβαρδίστηκε και έπειτα κάηκε από τους Γερμανούς το 1943 ως αντίποινα στο ότι έγινε η πρώτη πρωτεύουσα της ελεύθερης ορεινής Ελλάδας. Εκεί, είχε εγκατασταθεί το Στρατηγείο Εθνικών Αντάρτικων Ομάδων του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα. Μάρτυρες αυτού του τραγικού γεγονότος αποτελούν δύο βόμβες που δεν εξερράγησαν και βρίσκονται στην κεντρική πλατεία του χωριού μπροστά από τον Άγιο Νικόλαο.

Φτάνοντας στο Βουργαρέλι του σήμερα θα βρεις και ένα σύγχρονο πολιτιστικό χώρο, το “Κύτταρο Τέχνης Τζουμέρκων”, όπου παρουσιάζεται ένα μέρος από το γνωστό φωτογραφικό έργο του Κώστα Μπαλάφα. Ο Κώστας Μπαλάφας γεννήθηκε το 1920 στο χωριό Κυψέλη της Άρτας και όταν ανακάλυψε τη φωτογραφία αφιερώθηκε στην αποτύπωση της ζωής στην ελληνική ύπαιθρο, την καθημερινότητα και τις δυσκολίες των ανθρώπων εκεί.

Πέραν, βέβαια, των πολιτιστικών χώρων και μνημείων το Βουργαρέλι είναι κυρίως ένα υπέροχο μέρος για βόλτες στη φύση, όπως στην πηγή Λεπτοκαρυάς, ενώ αποτελεί εφαλτήριο για εξορμήσεις σε γειτονικά χωριά ή ακόμα και στον Άραχθο ή στον Αχελώο για ράφτινγκ. Όπως κάθε ελληνικό κεφαλοχώρι μπορείς να κάτσεις στη μεγάλη πέτρινη πλατεία με θέα τα βουνά, υπάρχουν ξενοδοχεία και ξενώνες, ενώ για το βράδυ χαρακτηριστικά θα σου πω ότι το δρομάκι μπροστά από το Nitro Club Vourgareli έχει χαρακτηριστεί ως ο “δρόμος της διασκέδασης”. Υπάρχουν πολλά ακόμα να δεις και περισσότερα να κάνεις. Άλλωστε, μην ξεχνάς είσαι στην “Άπειρη Γη”.

 

Η Φύση είναι το προϋπάρχον του ανθρώπου και νομίζω ότι μόνον όταν ο άνθρωπος σεβαστεί και κατανοήσει τη Φύση, τότε μπορεί να π(α)ράξει πολιτισμό. Τα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία, από την άλλη, αποτελούν το ανθρώπινο ίχνος στο ρου του χρόνου. Αυτό το μικρό οδοιπορικό στα Τζουμέρκα, και συγκεκριμένα στο όμορφο Βουργαρέλι, αποτελεί έναν ξεχωριστό πολιτιστικό περίπατο, διότι συνδυάζει αυτά τα δύο βασικά στοιχεία, τη Φύση και τον Πολιτισμό, τα οποία βιώνεις σε κάθε σου βλέμμα, σε κάθε σου βήμα…

 

|Αν σου άρεσε αυτό το δημοσίευμα κάνε Share. Αν θες να λαμβάνεις ειδοποιήσεις, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, για όλες τις νέες δημοσιεύσεις στο Cultural Walk κάνε Εγγραφή (κάτω δεξιά)|

 

 

♥ Ήξερες ότι…
Το όνομα Γραικοί – που επικράτησε ως η ξένη ονομασία της Ελλάδας και των Ελλήνων (Greece, Grèce, κ.α.) – προέρχεται από το Ηπειρώτικο φύλλο των Σελλών ή Γραικών οι οποίοι ήταν κάτοικοι της Αρχαίας Δωδώνης.

∴ Βιβλιογραφία/Πηγές…
Αρετή Α. Κασσελούρη, «Ο Άγιος Γεώργιος. Μοναστήρι στο Βουργαρέλι Άρτας», Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Άρτης, Άρτα: 2003.
Αριστείδης Γ. Σχισμένος, «Μύθοι και Παραδόσεις Μνημείων και Τοποθεσιών του Νομού Άρτας», εκδ. οίκος «Υδρόγειος», Θεσσαλλονίκη: 2009.
Κώστας Μπαλάφας
Κύτταρο Τέχνης Τζουμέρκων
Σύλλογος Βουργαρελιωτών Αττικής “Το Βουργαρέλι”