Έκθεση · Γιώργος Ζογγολόπουλος: Το όραμα μιας δημόσιας γλυπτικής

“Γιώργος Ζογγολόπουλος: Το όραμα μιας δημόσιας γλυπτικής”
|Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου|

Η δημόσια γλυπτική του Γιώργου Ζογγολόπουλου εκτός της καλλιτεχνικής και αισθητικής της αξίας ενέχει και την έννοια της δημοκρατικοποίησης της τέχνης. Δεν θα μπορούσε λοιπόν να βρει καλύτερο χώρο φιλοξενίας, για κάποιους τουλάχιστον μήνες, από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου η τέχνη και ο πολιτισμός είναι προσβάσιμα σε όλους…

 

 

Τα έργα παρουσιάζονται σε δύο υπαίθριους χώρους – τη Μεγάλη και την Πίσω Αγορά – ενώ στο αίθριο του 4^ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος εκτυλίσσεται το τρίτο μέρος της έκθεσης. Όσον αφορά στους εξωτερικούς χώρους, στην Πίσω Αγορά μας καλωσορίζουν δύο μεγάλα έργα του Ζογγολόπουλου, τα Ελάσματα και η Ελιά, ενώ στη Μεγάλη Αγορά περπατάμε ανάμεσα στην Ειράνα (το τελευταίο έργο που δημιούργησε και σημαίνει “ειρήνη”), τη Στήλη, τους Ολυμπιακούς Κύκλους, το Γλυπτό Δ.Ε.Θ., τον Ποσειδώνα και το Πεντάκυκλο. Όλα αυτά τα έργα υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα σε διάφορους δημόσιους χώρους. Τα έργα περιστοιχίζουν ένα επιδαπέδιο αυτοκόλλητο το οποίο αναπαριστά ως σκιαγράφηση το Μνημείο Ζαλόγγου, κάνοντας πιο αντιληπτό στον επισκέπτη το μέγεθος αυτού του έργου – που κατασκευάστηκε in situ στο όρος Ζάλογγο – αφού «περπατάει» πάνω σε αυτό, “χορεύει” μαζί με τις Σουλιώτισσες ή το βλέπει από ψηλά όταν ανέβει στο Φάρο.

Στο αίθριο της ΕΒΕ συνεχίζεται η έκθεση με την παρουσίαση έργων και σχεδίων του Ζογγολόπουλου τα οποία πλαισιώνονται από επεξηγηματικά κείμενα, μακέτες και ψηφιακά μέσα. Ξεκινάμε τον περίπατό μας με το χρονολόγιο της ζωής του καλλιτέχνη το οποίο συνομιλεί στον απέναντι τοίχο με ένα χρονολόγιο και φωτογραφίες των δημόσιων έργων του, ενώ ταυτόγχρονα μπορούμε να περιηγηθούμε ψηφιακά στο ατελιέ του.

Αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένες βασικές πληροφορίες για τη ζωή του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Γεννήθηκε το 1903 και μεγάλωσε στην περιοχή της Ομόνοιας. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας καθώς και στη Γαλλία και την Ιταλία. Η γλυπτική του ήταν κυρίως ανθρωποκεντρική, ενώ μετά το 1950 επηρεάστηκε από τα νέα καλλιτεχνικά κινήματα και κατευθύνθηκε από το ρεαλισμό στην αφαίρεση. Συμμετείχε σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, ενώ παράλληλα εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διάφορους καλλιτεχνικούς θεσμούς. Επί εξήντα χρόνια λάμβανε μέρος στις Μπιενάλε, μέχρι το 2001 σε ηλικία εκατό ετών. Το 2004 ίδρυσε το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου όπου κληροδότησε όλο το έργο του. Απεβίωσε το ίδιο έτος σε ηλικία 103 ετών.

Η έκθεση συνεχίζεται με την παρουσίαση του εντυπωσιακού μνημειακού έργου στο Ζάλλογγο το οποίο ο επισκέπτης έχει ήδη συναντήσει, κατά κάποιο τρόπο, στην Αγορά. Χάρη σε ένα ζευγάρι γυαλιά εικονικής πραγματικότητας «μεταφερόμαστε» στην εν λόγω περιοχή για να θαυμάσουμε το τεράστιο αυτό γλυπτό (ύψος 18μ. και μήκος 15μ.) σύμβολο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Παράλληλα παρουσιάζεται και το αυθεντικό έργο μικρότερης κλίμακας που κέρδισε το πρώτο βραβείο στον πανελλήνιο διαγωνισμό του Υπουργείου Παιδείας το 1953 και έτσι προχώρησε η κατασκευή του. Γενικότερα ο Ζογγολόπουλος συνήθιζε να δουλεύει στο εργαστήριο του την πρώτη εκδοχή του έργου που οραματιζόταν και έπειτα συνεργεία αναλάμβαναν την κατασκευή του έργου σε μεγάλη κλίμακα. Μπροστά από το Μνημείο Ζαλόγγου παρουσιάζεται και το Μνημείο Γοργοποτάμου, άλλο ένα μνημειακό γλυπτό. Οι συμβολισμοί που φέρουν τα δύο αυτά έργα – καθώς αποτελούν σύγχρονους μάρτυρες δύο ιστορικών περιόδων της ελληνικής ιστορίας – τα ενώνει κατά μία έννοια και έτσι συνομιλούν το ένα απέναντι στο άλλο. 

Ένα μεγάλο μέρος της μνημειακής τέχνης αφορά σε πρόσωπα που σημάδεψαν το ρου της ιστορίας και είναι άξια μνείας. Η τέχνη έρχεται λοιπόν και εκπληρώνει αυτό τον σκοπό της θύμησης. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος θέλοντας να τιμήσει ιστορικά πρόσωπα είχε δημιουργήσει αρκετές προτομές, ενώ στο πλαίσιο της έκθεσης ένα από τα ανθρωποκεντρικά γλυπτά που συναντάμε είναι ο Αλέξανδρος.

 

 

 

 

Εφόσον η έκθεση πραγματεύεται τη δημόσια γλυπτική είναι εμπλουτισμένη με φωτογραφικό υλικό που αναπαριστά διάφορα δημόσια έργα στο περιβάλλον για το οποίο είχαν δημιουργηθεί, όπως για παράδειγμα το υδροκινητικό έργο Πεντάκυκλο στην πλατεία Ομόνοιας. Το τελευταίο αυτό έργο, όπως και πολλά άλλα, μαρτυρά το ενδιαφέρον του Ζογγολόπουλου για την κινητική τέχνη και τις υδροκινητικές κατασκευές. Επίσης, ίσως οι περισσότεροι γνωρίζουμε τις Ομπρέλες. Οι ομπρέλες αποτελούν ένα μοτίβο το οποίο χρησιμοποιεί συχνά ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, ως σύμβολο δημοκρατίας και ειρήνης, γι’ αυτό τις βλέπουμε από τις Βρυξέλλες – στο κτίριο Justus Lipsius – μέχρι τη Θεσσαλονίκη και από τη Φιλοθέη μέχρι την Αίγυπτο – στο ξενοδοχείο Al Alamein.

Στην έκθεση παρουσιάζεται ένα τμήμα μίας ανοξείδωτης ομπρέλας ως ίχνος του αυθεντικού έργου. Βέβαια, στα δικά μου τουλάχιστον μάτια, η έκθεσή του στον εν λόγω χώρο και τα παιχνιδίσματα φωτός και σκιάς κάτω από το μεταλλικό πλέγμα δίνουν στο έργο μία δεύτερη ταυτότητα, αυτούσια αυτή τη φορά. 

Γλυπτά μεγάλου μεγέθους που τοποθετούνται σε δημόσιους χώρους απαιτούν αρχιτεκτονικές μελέτες. Έτσι, η έκθεση είναι εμπλουτισμένη με τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Ζογγολόπουλου. Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, πώς οι τεχνικές γνώσεις δίνουν τις βάσεις για την υλοποίηση του καλλιτεχνικού οράματος και πώς αντίστοιχα η γλυπτική μεταποιεί ένα τεχνικό σχέδιο σε τέχνη. 

“Ο άνθρωπος επιβιώνει με το ελάχιστο όχι με το μέγιστο, αν το ξέραμε θα ήταν πολύ ομορφότερη η ζωή μας.”
Γ.Ζ.

Τη χρωματική μονοτονία του μετάλλου και των αρχιτεκτονικών σχεδίων «σπάει» το εντυπωσιακό έργο Αφαία με τα έντονα χρώματά του το οποίο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Πολλά θραύσματα του δωρικού Ναού της Αφαίας – που βρίσκονται στο αρχαιολογικό μουσείο της Αίγινας – φέρουν ίχνη χρώματος, έτσι υποψιάζομαι ότι ο καλλιτέχνης επέλεξε να επιχρωματίσει αυτό το κονστρουκτιβιστικό γλυπτό ως μία δεύτερη σύγχρονη μαρτυρία της πολυχρωμίας του αυθεντικού Ναού.

 

Κάθε χώρος είναι διαφορετικός και μοναδικός. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ο καλλιτέχνης να αφουγκραστεί αυτή την διαφορετικότητα και να τη συνδέσει με το έργο του. Έτσι, τι πιο ταιριαστό από αιωρούμενες χρωματιστές ομπρέλες και σκάλες μέσα στο μετρό για να μας θυμίζουν ότι ο ουρανός είναι ακόμα εκεί έξω και μας περιμένει. Η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά που παίρνω το μετρό από το Σύνταγμα δεν μπορώ να αντισταθώ στο να κοιτάξω ψηλά αυτό το υπέροχο έργο. Όσες φορές κι αν το έχω δει πάντα το ξανακοιτάζω, διότι ο σκοπός της ύπαρξής του εκεί δεν πραγματώνεται με ένα μόνο βλέμμα, με μία μόνο φορά.

 

 

Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στο έργο Tel-Néant το οποίο βρίσκεται στο Μέγαρο του ΟΤΕ στο Μαρούσι. Το συγκεκριμένο γλυπτό αποτελείται από κολώνες και δίσκους τηλεπικοινωνίας και αποτελεί ένα “μήνυμα στο Υπερπέραν” όπως έλεγε ο ίδιος ο καλλιτέχνης· ένα μήνυμα προς τη γυναίκα του Ελένη όταν απεβίωσε…

Η διαδρομή μας στην έκθεση έχει δύο ακόμα όμορφες στάσεις. Η μία είναι το βίντεο: «Γνώρισα τον Γιώργο Ζογγολόπουλο: Μαρτυρίες ανθρώπων που γνώρισαν τον Ζογγολόπουλου» και η τελευταία η παιδική γωνιά για τους μικρούς επισκέπτες όπου πραγματοποιούνται δίαφορα εκπαιδευτικά προγράμματα.

Η έκθεση κλείνει με την υπογραφή του καλλιτέχνη. Άλλωστε, από μία στρουκτουραλιστική σκοπιά, κάθε έργο φέρει το αποτύπωμα του δημιουργού του είτε άμεσα (μέσω της απτής διαδικασίας της δημιουργίας) είτε έμμεσα (τα βιώματα, οι σκέψεις και τα συναισθήματα του καλλιτέχνη σμιλεύουν τη μορφή του έργου) και η υπογραφή είναι ο μάρτυρας αυτής της σχέσης έργου-δημιουργού. Κάνε το δικό σου περίπατο και ανακάλυψε κι εσύ το Γιώργο Ζογγολόπουλο και το καλλιτεχνικό όραμά του για μια δημόσια τέχνη…

|Αν σου άρεσε αυτό το δημοσίευμα κάνε Share. Αν θες να λαμβάνεις ειδοποιήσεις, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, για όλες τις νέες δημοσιεύσεις στο Cultural Walk κάνε Εγγραφή (κάτω δεξιά)|

 

◊ Πληροφορίες:
Πού: Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λ. Συγγρού 364, Καλλιθέα.
Διάρκεια έκθεσης: 28 Ιανουαρίου 2019 – 31 Μαΐου 2019
Ωράριο λειτουργίας: Καθημερινά 09.00-22.00
Επιμέλεια και Συντονισμός έκθεσης: Άγγελος Μωρέτης και Μαρία Παυλίδη
Ακουστική περιήγηση: Clio Muse

*Φωτογραφία εξωφύλλου: Ομπρέλες, 1997, Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου